LUDZIE NOONGAR

Jesteśmy w gościnie u ludzi Noongar. To pierwsi mieszkańcy południowo-zachodniego zakątka kontynentu. Narysujcie kreskę łączącą Geraldton na wybrzeżu zachodnim oraz Esperance na południowym, a otrzymacie granicę ich kraju. Najstarsze ślady ich bytności w regionie pochodzą sprzed 47 tysięcy lat, ze wzgórz Devil's Lair, nieopodal rzeki Margaret.

Noongar (w tłumaczeniu człowiek, czy też istota ludzka) to wspólnota porozumiewająca się tym samym językiem i przywiązana do swego kawałka świata. Centralną postacią wierzeń ludu Noongar jest Tęczowy Wąż (Waagle), opiekujący się dobrem w tej części świata najcenniejszym - wodą. Ludzie Noongar wierzą, że Waagle daje życie i żywność, a w zamian ludzie dbają o ziemię. Dlatego ziemia (boojar) jest bardzo ważna. Każde plemię ma własny kaleep, czyli ulubione miejsce obozowania.

Ludzie Noongar rozróżniają sześć pór roku: 

• Birak, obejmujący grudzien i styczeń, pora gorąca ze wschodnim wiatrem wiejącym w ciągu dnia. W tym czasie Noongar wypalali części buszu, aby zamieszkującą tam zwierzynę zmusić do ucieczki na otwartą przestrzeń i tam upolować.
• Bunuru, od lutego do marca, pora sucha, ludzie przenosili się w pobliże ujść rzek, gdzie ryby stanowiły znacząca część ich diety. 
• Djeran, kwiecień-maj, temperatura nieco spada, dieta rybna jest wzbogacona o nasiona i cebulki roślin.
• Makuru, czerwiec-lipiec, opady deszczu napełniają zbiorniki wodne i ludzie przenoszą się wgłąb lądu.
• Djilba, trwająca od sierpnia do września, temperatura powietrza rośnie. Ludzie polują na emu, oposy i kangury.
• W Kambarang (październik-listopad) rodziny przenoszą się na wybrzeże, gdzie żaby, żółwie i raki składają się na pożywienie.

Pierwsi biali przybyli w rejon rzeki Swan w roku 1829. Gospodarze - ludzie Noongar, nie byli szczęśliwi z tego powodu, ale też nie dawali tego po sobie poznać i początkowo stosunki między gospodarzami, a przybyszami układały się poprawnie. Wkrótce jednak, ekspansja Brytyjczyków zakłóciła życie i zwyczaje Noongar. Przybysze zajęli najlepsze ziemie i źródła wody, ich zwierzęta spożywały z apetytem i niszczyły lokalną faunę. Choroby przywiezione przez osadników, dziesiątkowały rodziny Noongar. Rozpoczął się okres dwustuletniego ucisku i marginalizacji.

Jednym z najbardziej wpływowych Noongar na początku XIX wieku był Yagan, syn Midgegooroo, pochodził on z rejonu rzeki Canning (południowy-wschód od Perth). Po serii zrywów i konfliktów zainicjowanych przez Yagana, wyznaczono nagrodę za jego głowę. Ostatecznie został on zastrzelony, z pleców zdarto mu skórę, aby odzyskać znaki plemienne, odcięto głowę i wysłano do Anglii jako memento "wodza z nad rzeki Swan". 

W pierwszej połowie XIX wieku doszło do licznych masakr ludzi Noongar. Jednym z pierwszych aktów prawnych, uchwalonych przez rząd Australii Zachodniej było przekształcenie wyspy Rottnest na więzienie dla Aborygenów. Miało to miejsce w roku 1838. Przez następnych sto lat, aż do zamknięcia w roku 1931, blisko 4 tysiące Aborygenów, w wieku od lat siedmiu do siedemdziesięciu, było więzionych na wyspie. 370 z nich zmarło tam i zostało pochowanych na wyspie. 

Dziś wysepka Rottnesst jest popularnym miejscem wśród miłośników plażowania i surfowania. Niewielu pamięta o ciemnej przeszłości wyspy. Sam zapewne się tam wybiorę, zachowując  jednak należyty szacunek dla zmarłych tam Noongar.

W XX stuleciu niewiele się zmieniło. Rasizm się pogłębiał; szczególnie że część Aborygenów zaczęła pracować i żyć bliżej białych. Ludzie Noongar tracili pracę, dzieci usuwano ze szkół. Wprowadzono godzinę policyjną dla Noongar, mieli oni obowiązek opuścić miasto przed godziną 18.

Gdy okazało się, że liczba Noongar nie obniża się a wzrasta, rząd stanowy zainteresował się mieszaniem ras - w 1905 wprowadzono nowe prawo unieważniające każdy związek między-rasowy, chyba że zawarty został po uzyskaniu pozwolenia od Chief Protectora. Ponadto Chief Protector został prawnym opiekunem każdego Aborygeńskiego i mieszanego dziecka, do lat 16. Dawało to rządowi prawo odebrania dziecka rodzinie i umieszczenia go w państwowym ośrodku gdziekolwiek z dala od rodziny.

Policja i misjonarze mogli również odbierać dzieci z własnej inicjatywy. Doprowadziło to do tego, że Aborygeni ukrywali swoje dzieci, gwizd był sygnałem, aby te biegły ukryć się w buszu. 

W 1915 Auber Octavius Neville został mianowany Chief Protectorem i bardzo gorliwie zajął się "problemem" Aborygeńskim. Był to czas najbardziej nachalnej ingerencji w życie codzienne ludzi Noongar.

Wprowadzono obowiązkowe pozwolenia na zatrudnianie Noongar oraz system identyfikacyjny kart rodzinnych, rejestrujących wszelkie najdrobniejsze nawet zmiany w życiu Aborygenów.

Neville zapoczątkował "native settlements" gdzie dzieci Aborygeńskie mogły byc przyuczane do pracy w charakterze parobka rolnego czy służby domowej. W Moore River Native Setlement trzymano około 500 osób w parszywych warunkach, ocenia się że pięciokrotnie większe środki finansowe przeznaczano na więźnia z Fremantle, aniżeli na mieszkańca native settlement.

W latach 30 i później biurokracja związana z życiem Aborygenów osiągnęła absurdalne rozmiary - akta personalne przypominały objętością książki telefoniczne. Neville wprowadził system czystości rasowej, w języku pojawiły się związane z tym pojęcia: half caste (pół-krwi Aborygen), quadron (ćwierć), octaron (ósma część). Urzędnicy podążali za wskazówkami szefa i stosując system działań matematycznych (mnożenia ułamków) niektórzy ludzie pochodzenia Aborygeńskiego mieli w swych kartotekach ocenę czystości krwi równą 1/128. 

Dzieci Aborygeńskie usuwano ze szkół, aktywnie włączali się w ten ruch zwykli ludzie organizując pikiety i strajki, aby wymóc urzędowe usuwanie "czarnych". Perth w latach 1927-1954 było strefą zakazaną dla Noongar.

Neville piastował swój urząd aż do roku 1948, od tego czasu następowała stopniowa liberalizacja represyjnej legislacji. Wbrew opresjom i marginalizacji ludzie Noongar nie zaprzestali dochodzenia swych praw i ukazywania własnej tożsamości. Wciąż istnieją, widuję ich w mieście, mam nadzieję poznać osobiście. Jesteśmy gośćmi w kraju ludzi Noongar.