LIROGON

Swego czasu mieszkając w Irlandii oglądałem na BBC zestawienie najlepszych fragmentów filmów Davida Attenborough. Szczególnie utkwił mi w pamięci ptak, który posiadał niesamowitą wręcz zdolność imitowania wcześniej zasłyszanych dźwięków. Na filmie ptak zaprezentował odgłos piły łańcuchowej; najwyraźniej biedny znalazł się w strefie wycinki lasów i zapoznał się z dźwiękiem. Ponadto z ptasiego dzioba wydobyły się odgłosy migawki aparatu fotograficznego, alarmu przeciwpożarowego plus inne obcoptasie i „ludzkie” dźwięki.

Fragment ten najwyraźniej wywarł wrażenie nie tylko na mnie. W roku 2006, w którym przypadały osiemdziesiąte urodziny Sir Davida, w głosowaniu na "nation's favourite Attenborough moment" fragment ten zgarnął blisko 25% głosów spośród biorących udział w głosowaniu Brytyjczyków.

Tym niezwykłym ptakiem jest zamieszkujący wyłącznie Australię lirogon. Lirogony (Menuridae) to monotypowa rodzina ptaków z rzędu wróblowatych. Posiadają one właściwie nieograniczoną zdolność naśladowania dźwięków. Potrafią naśladować głosy innych ptaków, oraz ludzkie dźwięki - instrumenty muzyczne, syrenę alarmową, strzały, gwizdy, płacz dzieci.

Wyróżnia się dwa gatunki ptaka – lirogon wspaniały, wielkości koguta i nieco mniejszy lirogon Alberta, zwany również skromnym.

Nazwa ptaka lirogon, czy też w angielskim "lyrebird", pochodzi od ogona samczyków lirogona wspaniałego - rozpostarty ponad głową ogon przypomina lirę. Samce chwalą się ogonem gdy zabiegają o względy pań. U dorosłego ptaka ogon osiąga długość około 60 centymetrów.

Ptaki posiadają małe zaokrąglone skrzydła, nie latają jednak zbyt często. Poruszają się po lesie biegając czy podskakując na krótkich nóżkach. Noce spędzają na gałęziach drzew. Używając długich spiczastych dziobów ptaki chwytają robaki, pająki, żuczki którymi się żywią.

Podczas zalotów mających miejsce od maja do lipca, samiec obiera terytorium, skąd stara się przepędzić męską konkurencję, a przyciągnąć uwagę samiczek – z rozpostartym ogonem tańczy na kopcach i wydaje głośne odgłosy. Jest to melodia złożona z wcześniej zasłyszanych dźwięków – z niezwykłą wiernością ptak naśladuje inne ptaki, koala czy dingo oraz dźwięki ludzkie.

W roku 1969 strażnik parku narodowego nagrał ptaka wygrywającego melodie fletu. To skłoniło strażnika do pracy detektywistycznej. Okazało się że przed laty w pobliżu parku mieszkał muzyk grający na flecie. Taśma z nagraniem została przesłana do analizy. Ponieważ ptak może w tym samym czasie „odtwarzać” dwie melodie, przefiltrowano nagranie i okazało się, że ptak równocześnie odgrywał dwie popularne w latach 30 melodie „The Keel of Row” oraz „Mosquito’s dance”.

Samiec lirogona wspaniałego jest przedstawiony na rewersie australijskiej dziesięciocentówki oraz w przezroczystym oknie na banknocie 100 dolarowym.

Oto przywoływany na początku fragment filmu...